Jeopolitik konumu ve zengin maden yataklarıyla dikkat çeken Türkiye'de demir hangi illerde çıkarılır ve bu stratejik madenin kullanım alanları nelerdir? İşte demir madeni hakkında merak edilenler.
Demir Bir Maden midir?
Evet, demir bir madendir. Kimyasal simgesi Fe (Latince Ferrum'dan gelir) ve atom numarası 26 olan demir, yerkabuğunda en çok bulunan metal ve en yaygın dördüncü mineraldir.
-
Demir, doğada genellikle elementel halde bulunmaz; genellikle cevherler (demir oksitler) halinde bulunur.
-
Metalik demir elde etmek için, cevherdeki safsızlıkların kimyasal işlemlerle (indirgenme) uzaklaştırılması gerekir.
-
Dünyanın manyetik alanını etkilediği düşünülen yerkürenin merkezindeki sıvı çekirdeğin de büyük ölçüde demir-nikel alaşımından oluştuğu tahmin edilmektedir.
Demir Madeni Türkiye'de Nerede Çıkarılır?
Demir madeni, Türkiye'de en çok kullanılan madenlerden biri olup, çıkarıldığı bölgeler genellikle sanayi tesislerine yakınlık göstermektedir. Doğu Anadolu Bölgesi, demir madeninin en çok çıkarıldığı bölgedir.
Türkiye'de demir madeninin çıkarıldığı başlıca iller ve bölgeler şunlardır:
| İl | Başlıca Çıkarım Bölgeleri |
| Sivas | Divriği, Gürün |
| Malatya | Hekimhan, Hasan Çelebi |
| Balıkesir | Edremit, Havran, Eymir, Ayvalık, Ayazmant |
| Hatay | Kırıkhan, Payas |
| İzmir | Torbalı |
| Kütahya | Simav |
| Diğer İller | Bingöl, Kahramanmaraş, Düzce, Kayseri, Sakarya (Çam Dağı) |
Çıkarılan demir cevheri, genellikle Karabük ve İskenderun Demir Çelik Fabrikaları gibi büyük entegre tesislerde işlenerek sanayinin kullanımına hazır hale getirilir.
Demir Nerelerde Kullanılır? Kullanım Alanları ve Alaşımları
Demir, tüm dünyada üretilen metallerin ağırlıkça %95'ini oluşturur. Düşük fiyatı ve üstün mukavemet (sağlamlık) özellikleri sayesinde sanayide vazgeçilmez bir hammadde kaynağıdır.
Demirin başlıca kullanım alanları ve formları şunlardır:
Temel Kullanım Alanları
-
İnşaat ve Yapı: Binaların ve köprülerin yapısal bileşenleri olarak kullanılır.
-
Ulaşım: Otomotiv sektörü (araç gövdeleri ve motor parçaları), gemi gövdesi yapımı.
Başlıca Demir Alaşımları
Demir, genellikle saf halde değil, çeşitli alaşımlar şeklinde kullanılır. En bilinen form çelik'tir.
-
Çelik (Karbon Çeliği ve Alaşımlı Çelik): %0.4-%1.5 arasında karbon içeren çelik, demirin en yaygın kullanılan formudur. Alaşımlı çelikler ise (Krom, Nikel, Molibden gibi metallerle) daha yüksek mukavemet ve tokluk gerektiren yapısal alanlarda kullanılır.
-
Pik ve Dökme Demir: %2 ila %5 arasında karbon içerir. Dökme demir, düşük ergime sıcaklığı sayesinde karmaşık şekillerin dökümünde kullanılır, ancak işlenmesi zordur.
-
Manyetik Ürünler: Demir(III) oksit formu, bilgisayarlardaki manyetik depolama ünitelerinin (hard diskler) yapımında kritik rol oynar.
-
Sünek Demir (Nodüler Dökme Demir): Daha yeni bir dökme demir türü olup, tokluk ve mukavemeti artırmak amacıyla magnezyum ile muamele edilerek üretilir.