Almanya’da çalışma hayatının önemli bir bölümünü oluşturan kısmi süreli çalışanlar, haklarını bilmediklerinde ciddi kayıplar yaşayabiliyor. İşgücü ve Mesleki Araştırmalar Enstitüsü (IAB) verilerine göre 2025’in ilk çeyreğinde Almanya’daki çalışanların neredeyse beşte ikisi part-time çalışıyor. Bu oran, şimdiye kadar kaydedilen en yüksek seviye. Kısmi çalışma süresi geliri doğrudan etkileyebilir, ancak bu durum temel iş haklarında otomatik bir azalma anlamına gelmiyor.
Uzmanlara göre, çalışma süresinin kısa olması, kısmi çalışanların ikramiye, izin ve fazla mesai gibi haklarını kaybetmeleri için gerekçe olamaz. İş sözleşmesinde veya toplu sözleşmede aksi bir düzenleme yoksa, part-time çalışanlar da tam zamanlı çalışanlar gibi adil şekilde haklardan yararlanmalıdır. İşte kısmi süreli çalışanların mutlaka bilmesi gereken 5 temel hak ve dikkat edilmesi gereken detaylar:
1. Özel Ödemeler Orantılı Olarak Haktır
Yıllık izin ikramiyesi, Noel primi veya enflasyon telafi primleri gibi özel ödemeler, iş sözleşmesinde belirtilmişse kısmi süreli çalışanlar da bu haklardan yararlanır. Alman Hizmet Sendikası Verdi’den Daniel Stach’a göre, bu ödemeler çalışma süresine orantılı olarak azaltılabilir. Ancak ödeme doğrudan çalışma süresine bağlı değilse (örneğin zorluk tazminatları gibi), tam miktarda ödenmelidir.
2. Sadakat ve Başarı Primleri Tam Ödenir
İş yerinde belirli bir süreyi tamamlayanlara verilen yıldönümü ikramiyesi ya da sadakat primleri, çalışma süresiyle orantılanamaz. Bu ödemeler, çalışan bağlılığı esas alındığı için kısmi çalışanlara da tam olarak yapılmak zorundadır. Aynı durum, hedef gerçekleştirmeye dayalı başarı primleri için de geçerlidir.
3. Yıllık İzin Günleri Orantılı Hesaplanır
Almanya'da genellikle tam zamanlı bir çalışana haftada 5 gün çalışıyorsa 30 gün izin hakkı veriliyor. Kısmi süreli çalışanlar için bu oran haftalık çalışma gününe göre hesaplanır. Örneğin haftada 4 gün çalışan biri, 30 x 4 ÷ 5 = 24 gün izin kullanabilir. Düzensiz çalışma durumlarında ise yıllık bazda toplam iş günü sayısı üzerinden hesap yapılır.
4. Fazla Mesai Hakkı Eşit Şartlarla Geçerli
Alman Federal İş Mahkemesi’nin 2024’teki kararıyla (8 AZR 370/20), kısmi süreli çalışanların ilk fazla mesai saatinden itibaren tam zamanlı çalışanlarla eşit hakka sahip olduğu netleşti. Yani fazla çalışılan her saat için ek ücret alma hakkı, çalışma süresi kısa diye kısıtlanamaz. Ancak işin niteliğine bağlı bazı özel durumlar istisna oluşturabilir.
5. Bakım İzni Alma Hakkı Mevcuttur
Almanya’da çalışanlar, hasta yakınlarına bakmak için 6 aya kadar bakım izni alabiliyor. Bu hak, yalnızca tam zamanlı çalışanlara değil; kısmi çalışanlara da eşit şekilde tanınıyor. Bu dönemde finansal güvence sağlamak isteyenler, Aile ve Sivil Toplum Görevleri Federal Dairesi’nden faizsiz kredi desteği talep edebiliyor.
Tatilde Sağlık Güvencesi: Seyahat Sağlık Sigortasını İhmal Etmeyin
Yaz tatili öncesinde dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli konu ise seyahat sağlık sigortası. Yurtdışında yaşanabilecek bir hastalık veya kaza durumunda hastane masrafları oldukça yüksek olabilir. Finanztip’in aktardığına göre bu masraflar binlerce Euro’ya ulaşabilirken, Almanya’ya tıbbi nakil bedelleri on binlerce Euro’yu bulabiliyor. Bu nedenle yıllık maliyeti 10 Euro’dan az olan seyahat sağlık sigortaları, tatilciler için büyük önem taşıyor.
Avrupa Sağlık Sigortası Kartı (EHIC) bazı temel hizmetleri kapsasa da, özel doktor veya nakil gibi hizmetlerde geçerli olmayabiliyor. Uzmanlar, özellikle Avrupa dışı seyahatlerde bu sigortanın mutlaka yaptırılması gerektiğini vurguluyor. Tek seyahatlik veya yıllık poliçeler, tatil öncesi son dakikada da yapılabiliyor. Ancak yolculuk başladıktan sonra yeni poliçe oluşturmak genellikle mümkün olmuyor.
Yıllık seyahat süresi genellikle 6-8 haftayı kapsıyor. Daha uzun seyahatler planlayanlar mutlaka poliçelerini kontrol etmeli ve gerekiyorsa uzun süreli sağlık sigortası yaptırmalı. Ayrıca poliçelerde “zorunlu” yerine “tıbben mantıklı” ifadesi yer almalı ve yüksek arama-kurtarma masrafları için de güvence sunmalıdır.
