Anadolu’nun pek çok yerinde cenaze evlerinde görülen "ölünün üzerine bıçak veya makas koyma" geleneği, nesillerdir devam eden bir halk inanışıdır. Peki, vefat eden birinin göğsüne neden metal bir cisim yerleştirilir? Bu bir batıl inanç mı yoksa mantıklı bir sebebi mi var? İşte bu köklü geleneğin perde arkası...

Bir yakınını kaybeden ailelerin cenaze hazırlıkları sırasında uyguladığı ritüellerden biri, merhumun göğüs kısmına demir bir bıçak veya makas koymaktır. Bu uygulama, hem dini hem de pratik/tıbbi temellere dayandığı düşünülen karmaşık bir gelenektir.

1. Tıbbi ve Pratik Neden: Şişkinliği Önlemek

Ölüm gerçekleştikten kısa bir süre sonra, vücutta biyolojik bir süreç başlar ve gaz birikmesine bağlı olarak şişkinlikler meydana gelebilir. Halk arasındaki en yaygın inanış, ölünün üzerine konulan demir veya çeliğin (bıçak) vücuttaki bu şişmeyi (gaz birikmesini) engellemesidir. Metalin ağırlığı ve iletkenliğinin bu süreci yavaşlattığına inanılır.

2. Mitolojik ve Halk İnanışları: Kötü Ruhlardan Korunma

Şamanizm ve eski Türk geleneklerinden bugüne sarkan inanışlara göre; demir, koruyucu bir maddedir.

  • Kötü Ruhlar: Metalin, ruhu ve cenazeyi kötü enerjilerden veya cin gibi varlıklardan koruduğuna inanılır.

  • Korkuyu Yenmek: Bazı yörelerde, bıçak koymanın evde kalanların korkusunu aldığına dair bir inanış da mevcuttur.

3. Dini Açıdan Durum Nedir?

İslam dininin temel kaynaklarında (Kur'an-ı Kerim ve sahih hadisler) ölünün üzerine bıçak konulmasına dair bir hüküm bulunmamaktadır. Din alimleri, bu uygulamanın tamamen bir "halk örfü" olduğunu belirtmektedir. Eğer bu işlem, sadece şişkinliği önlemek gibi pratik bir amaçla yapılıyorsa dini bir sakıncası görülmez; ancak metalin mucizevi bir koruma sağladığına inanmak "hurafe" olarak nitelendirilebilir.

Ölünün Üstüne Konulan Diğer Şeyler ve Anlamları

Bıçağın yanı sıra Anadolu'da cenaze üzerine şu nesneler de konulabilir: