Türk tarihi ve edebiyatının en kıymetli hazinesi, Türk dilinin ilk yazılı örnekleri ve aynı zamanda ilk siyasetnamesi olarak kabul edilen Orhun Yazıtları'dır (Göktürk Kitabeleri). Bu anıtlar, sadece bir milletin tarihini değil, aynı zamanda dilinin ve devlet anlayışının kökenlerini de ortaya koymaktadır.
Peki, Türk tarihine ait bilinen ilk yazılı belgeler nerede bulunmaktadır? İşte o tarihi mirasın konumu ve önemi:
Orhun Yazıtları'nın Bulunduğu Yer
Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Göktürk Alfabesi ile yazılan bu anıtlar, günümüzde Moğolistan sınırları içerisinde yer almaktadır.
| Detay | Bilgi |
| Bulunduğu Ülke | Moğolistan |
| Bulunduğu Bölge | Orhun Vadisi (Koço Çaydam ve Bayn Tsokto bölgeleri) |
| Hangi Devlete Ait | II. Göktürk Kağanlığı (Kutluk Devleti) |
| Dikildiği Dönem | M.S. 8. Yüzyılın Başları |
| Karakterler | Bilge Kağan, Kül Tigin, Vezir Tonyukuk |
Yazıtlar, Moğolistan'ın başkenti Ulan Batur'a yaklaşık 6 saatlik mesafede, tarihi Ötüken bölgesinin yakınında bulunmaktadır. Anıtlar, bulundukları bölgeden dolayı Orhun Yazıtları adını almıştır.
Yazıtların Önemi ve İçeriği
Göktürk Hükümdarları Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin ile dönemin veziri Bilge Tonyukuk adına dikilen bu anıtlar, "Bengü Taşlar" (Sonsuzluk Taşları) olarak da anılır.
-
Türk Adının Geçtiği İlk Metin: Orhun Yazıtları, içinde "Türk" kelimesinin geçtiği ilk yazılı Türkçe metin olmasıyla tarihsel bir dönüm noktasıdır.
-
Siyasetname ve Nutuk Örneği: Anıtlar, Kağanların devleti nasıl kurduğunu, Çin esaretinden kurtuluşu, halka seslenişlerini ve gelecek nesillere yönelik yönetim öğütlerini içermektedir. Bu yönüyle ilk nutuk (söylev) ve siyasetname örneğidir.
-
Türk Dilinin Kaynağı: Göktürk alfabesiyle yazılmış olan bu metinler, Türk dilinin gelişim yapısını, zenginliğini ve kökenini ortaya koyan en eski ve en değerli dilbilimsel kaynaklardır.
Ek Bilgi: En Eski Yazıt
Her ne kadar Orhun Yazıtları genel kabul görmüş ilk kapsamlı yazılı eser olsa da, son yıllarda Moğolistan'da yapılan keşiflerle "Türk" adının geçtiği daha eski yazıtlar da bulunmuştur. Örneğin, Bilge Kağan ve Kül Tigin'in babası olan İlteriş Kutluğ Kağan'a ait yazıtın M.S. 7. yüzyıla ait olduğu ve Orhun Abideleri'nden daha eski olduğu düşünülmektedir.
