Yaz mevsimiyle birlikte artan sıcaklıklar, sinek türlerinin çoğalmasına da zemin hazırlıyor. Son dönemde özellikle yakarca sinekleri, halk arasında daha sık anılmaya başlandı. Sivrisinekten 6 kat daha küçük olan bu tür, gece ortaya çıkarak insanlardan kan emiyor ve taşıdığı Leishmania paraziti nedeniyle ciddi sağlık riskleri yaratıyor. Uzmanlara göre bu parazit, her yıl dünya genelinde yaklaşık 2.5 milyon kişiyi hasta ediyor ve 60 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden oluyor.
Leishmania paraziti, insanlara başta yakarca sinekleri olmak üzere tatarcık olarak da bilinen küçük kanatlı sinekler yoluyla bulaşıyor. Isırılan bölgede deri lezyonları, uzun süren kabarıklıklar ya da ağır vakalarda iç organlara kadar yayılan hastalıklar oluşabiliyor. Türkiye'de Şark çıbanı ve Kala-Azar olarak bilinen iki formu da görülüyor.
Yakarca sineklerinin en yoğun bulunduğu bölgeler, genellikle Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri. Bu sinekler nemli, serin, rüzgarsız bölgeleri ve genellikle harabe yapılar, mağaralar, ağaç altları, gübreli alanlar gibi çevreleri tercih ediyor. Özellikle gece aktif olan bu sineklerden korunmak için evlerde sineklik, yataklarda cibinlik, dışarıda ise kapalı kıyafet tercih edilmesi öneriliyor.
Uzman uyarıları şöyle:
-
Leishmania paraziti yalnızca sinek aracılığıyla bulaşmıyor; nadiren de olsa kan transfüzyonu, enfekte iğne kullanımı ya da anneden bebeğe geçiş ile de yayılabiliyor.
-
Şüpheli ısırıklarda özellikle 1 haftadan uzun süren şişlik, yara ya da deride leke oluşumu varsa mutlaka bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulmalı.
-
Halk arasında yeterli farkındalık bulunmuyor. Her sineğin sivrisinek olduğu düşünülüyor ancak yakarca sinekleri çok daha küçük ve farklı etkiler yaratıyor.
Hastalığın ağır formu olan visseral leishmaniasis dalak ve karaciğer büyümesi, yüksek ateş ve kansızlık gibi belirtilerle seyrediyor ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabiliyor. Mukozal leishmaniasis ise ağız, burun ve boğazda ciddi lezyonlara yol açabiliyor ancak nadir görülüyor.
Korunma yolları:
-
Çevredeki su birikintileri, gübre yığınları ve açıkta kalan çöpler uzaklaştırılmalı
-
Riskli bölgelerde gece dışarıda bulunmaktan kaçınılmalı
-
Evcil hayvanlar da taşıyıcı olabilir; bu nedenle hayvan sağlığı kontrolleri aksatılmamalı
-
Toplumda farkındalık artırılmalı, özellikle kırsal bölgelerde yaşayanlar bilgilendirilmeli
Uzmanlar, Türkiye’de tropikal hastalık riski şu an düşük olsa da iklim değişikliği ve göç hareketliliği gibi nedenlerle ilerleyen yıllarda bu riskin artabileceğini vurguluyor. Şu anda bir salgın tehlikesi olmasa da bireysel önlemler ve yerel yönetimlerin düzenli ilaçlama çalışmaları büyük önem taşıyor.
